Silav hevalên hêja! Îro em ê bi hev re li ser alfabeya Kurdî û dengê tîpan bisekinin. Alfabeya me ji 31 tîpan pêk tê. Werin, em her tîpekê bi hûrgilî nas bikin.
(Merhaba değerli arkadaşlar! Bugün birlikte Kürt alfabesi ve harflerin sesleri üzerinde duracağız. Alfabemiz 31 harften oluşur. Gelin, her harfi detaylıca tanıyalım.)
1. A a
Bi Kurdî: Dengê "a" dengekî vekirî û zelal e. Mîna dengê di peyva "av" (su) de. Gava mirov dibêje qet zorî nade dev û ziman.
(Türkçesi: "a" sesi, açık ve net bir sestir. "Av" (su) kelimesindeki ses gibidir. Söylendiğinde ağız ve dile hiç zorluk vermez.)
Mînak (Örnek): ar (ateş), asîman (gökyüzü), nan (ekmek)
2. B b
Bi Kurdî: Dengê "b" bi girtina herdu lêvan û ji nişka ve vekirina wan derdikeve. Mîna dengê di peyva "bav" (baba) de.
(Türkçesi: "b" sesi, iki dudağın birleştirilip aniden açılmasıyla çıkar. "Bav" (baba) kelimesindeki ses gibidir.)
Mînak (Örnek): baran (yağmur), baş (iyi), bira (erkek kardeş)
3. C c
Bi Kurdî: Dengê "c" tam mîna dengê "c" ya Tirkî ye. Wek di peyva "cam" (cam) de.
(Türkçesi: "c" sesi, tamamen Türkçedeki "c" sesi gibidir. "Cam" (cam) kelimesindeki gibi.)
Mînak (Örnek): cih (yer), cil (kıyafet), ciran (komşu)
4. Ç ç
Bi Kurdî: Dengê "ç" jî tam mîna dengê "ç" ya Tirkî ye. Wek di peyva "çar" (dört) de.
(Türkçesi: "ç" sesi de tamamen Türkçedeki "ç" sesi gibidir. "Çar" (dört) kelimesindeki gibi.)
Mînak (Örnek): çav (göz), çiya (dağ), çi (ne)
5. D d
Bi Kurdî: Dengê "d" bi lêdana serê ziman li diranên pêşîn ên jorîn derdikeve. Mîna di peyva "dar" (ağaç) de.
(Türkçesi: "d" sesi, dilin ucunun üst ön dişlere değmesiyle çıkar. "Dar" (ağaç) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): dest (el), derî (kapı), dîwar (duvar)
6. E e
Bi Kurdî: Dengê "e" dengekî kurt û girtî ye. Mîna "e" ya di peyva Tirkî "elma" de. Divê bi dengê "ê" re neyê tevlihevkirin.
(Türkçesi: "e" sesi, kısa ve kapalı bir sestir. Türkçedeki "elma" kelimesindeki "e" gibidir. "ê" sesi ile karıştırılmamalıdır.)
Mînak (Örnek): ez (ben), hesp (at), me (biz)
7. Ê ê
Bi Kurdî: Dengê "ê" dengekî dirêj û vekirî ye. Ji dengê "e" dirêjtir e. Di zimanê Tirkî de ev deng nîne, lê nêzîkî dengê di peyva "memur" de ye. Mîna di peyva "êş" (ağrı) de.
(Türkçesi: "ê" sesi, uzun ve açık bir sestir. "e" sesinden daha uzundur. Türkçede bu ses yoktur ama "memur" kelimesindeki sese yakındır. "Êş" (ağrı) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): dê (anne), hêk (yumurta), pê (ayak)
8. F f
Bi Kurdî: Dengê "f" bi temasê diranên jorîn û lêva jêrîn derdikeve. Wek di peyva "fêr" (öğrenmek) de.
(Türkçesi: "f" sesi, üst dişlerin alt dudağa temasıyla çıkar. "Fêr" (öğrenmek) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): firîn (uçmak), fikîr (düşünce)
9. G g
Bi Kurdî: Dengê "g" wek "g" ya di peyva Tirkî "gemi" de ye. Mîna di peyva "gul" (gül) de.
(Türkçesi: "g" sesi, Türkçedeki "gemi" kelimesindeki "g" gibidir. "Gul" (gül) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): germ (sıcak), giran (ağır), gund (köy)
10. H h
Bi Kurdî: Dengê "h" dengekî ji gewriyê, bê lerzîn derdikeve. Wek di peyva "heval" (arkadaş) de.
(Türkçesi: "h" sesi, gırtlaktan titreşimsiz çıkan bir sestir. "Heval" (arkadaş) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): hêvî (umut), hatin (gelmek), heyv (ay)
11. I i
Bi Kurdî: Dengê "i" tam mîna dengê "ı" ya Tirkî ye. Dengdêreke kurt e. Mîna di peyva "dirêj" (uzun) de.
(Türkçesi: "i" sesi tamamen Türkçedeki "ı" sesi gibidir. Kısa bir ünlüdür. "dirêj" (uzun) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): bin (alt), giran (ağır), zivistan (kış)
12. Î î
Bi Kurdî: Dengê "î" dengekî dirêj û tûj e. Tam mîna "i" ya Tirkî ye. Wek di peyva "îro" (bugün) de.
(Türkçesi: "î" sesi, uzun ve keskin bir sestir. Tamamen Türkçedeki "i" gibidir. "Îro" (bugün) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): şîr (süt), mîr (bey), agir (ateş)
13. J j
Bi Kurdî: Dengê "j" tam mîna dengê "j" ya Tirkî ye. Wek di peyva "jin" (kadın) de.
(Türkçesi: "j" sesi tamamen Türkçedeki "j" sesi gibidir. "Jin" (kadın) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): jiyan (hayat), jan (sızı), roj (gün, güneş)
14. K k
Bi Kurdî: Dengê "k" wek "k" ya Tirkî ye. Mîna di peyva "ker" (eşek) de.
(Türkçesi: "k" sesi, Türkçedeki "k" gibidir. "Ker" (eşek) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): kar (iş), keç (kız), kiras (gömlek)
15. L l
Bi Kurdî: Dengê "l" jî mîna "l" ya Tirkî ye. Wek di peyva "ling" (ayak) de.
(Türkçesi: "l" sesi de Türkçedeki "l" gibidir. "Ling" (ayak) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): lêv (dudak), leylan (serap), şevleyl (karanlık gece)
16. M m
Bi Kurdî: Dengê "m" bi girtina lêvan û ji poz derxistina deng çêdibe. Mîna di peyva "mal" (ev) de.
(Türkçesi: "m" sesi, dudakların kapatılıp sesin burundan çıkarılmasıyla oluşur. "Mal" (ev) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): masî (balık), mirov (insan)
17. N n
Bi Kurdî: Dengê "n" bi lêdana serê ziman li pişt diranên jorîn derdikeve. Wek di peyva "nav" (isim) de.
(Türkçesi: "n" sesi, dil ucunun üst dişlerin arkasına değmesiyle çıkar. "Nav" (isim) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): nû (yeni), nivîs (yazı)
18. O o
Bi Kurdî: Dengê "o" mîna "o" ya Tirkî ye, lê hinekî kurttir tê gotin. Mîna di peyva "roj" (gün) de.
(Türkçesi: "o" sesi, Türkçedeki "o" gibidir ama biraz daha kısa söylenir. "roj" (gün) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): ko (ki), ode (oda), zor (çok)
19. P p
Bi Kurdî: Dengê "p" bi teqîna hewayê ji nav lêvan derdikeve. Wek di peyva "pirtûk" (kitap) de.
(Türkçesi: "p" sesi, havanın dudakların arasından patlayarak çıkmasıyla oluşur. "Pirtûk" (kitap) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): par (geçen yıl), por (saç), pa (bacak)
20. Q q
Bi Kurdî: Ev dengekî stûr e ku ji qirikê (gewriyê) derdikeve. Di zimanê Tirkî de nîne. Dengê herî nêzîk, dengê "k" ya stûr di zimanê Erebî (ق) de ye. Mîna di peyva "qelem" (kalem) de.
(Türkçesi: Bu, gırtlaktan çıkan kalın bir sestir. Türkçede yoktur. En yakın ses, Arapçadaki kalın "k" (ق) sesidir. "Qelem" (kalem) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): qîrîn (bağırmak), qesr (saray), qenc (iyi)
21. R r
Bi Kurdî: Dengê "r" bi lerizandina serê ziman derdikeve. Carinan hişk, carinan jî nerm tê gotin. Wek di peyva "baran" (yağmur) de.
(Türkçesi: "r" sesi, dil ucunun titretilmesiyle çıkar. Bazen sert, bazen de yumuşak söylenir. "baran" (yağmur) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): rê (yol), rast (doğru), rû (yüz)
22. S s
Bi Kurdî: Dengê "s" mîna "s" ya Tirkî ye. Wek di peyva "ser" (baş) de.
(Türkçesi: "s" sesi, Türkçedeki "s" gibidir. "Ser" (baş) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): sar (soğuk), spas (teşekkür)
23. Ş ş
Bi Kurdî: Dengê "ş" mîna "ş" ya Tirkî ye. Wek di peyva "şev" (gece) de.
(Türkçesi: "ş" sesi, Türkçedeki "ş" gibidir. "Şev" (gece) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): şer (savaş), şêr (aslan), şekir (şeker)
24. T t
Bi Kurdî: Dengê "t" bi lêdana serê ziman li diranên jorîn derdikeve. Wek di peyva "ta" (iplik) de.
(Türkçesi: "t" sesi, dil ucunun üst dişlere değmesiyle çıkar. "Ta" (iplik) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): te (seni), tirî (üzüm), teşt (leğen)
25. U u
Bi Kurdî: Dengê "u" dengekî kurt û girtî ye. Tam mîna "u" ya di peyva Tirkî "uzun" de ye. Divê bi dengê "û" re neyê tevlihevkirin. Mîna di peyva "kur" (erkek çocuk) de.
(Türkçesi: "u" sesi, kısa ve kapalı bir sestir. Tamamen Türkçedeki "uzun" kelimesindeki "u" gibidir. "û" sesi ile karıştırılmamalıdır. "kur" (erkek çocuk) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): gul (gül), bun (olmak)
26. Û û
Bi Kurdî: Dengê "û" dengekî dirêj e. Ji dengê "u" pir dirêjtir e. Mîna di peyva "ûn" (un) de.
(Türkçesi: "û" sesi, uzun bir sestir. "u" sesinden çok daha uzundur. "Ûn" (un) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): dûr (uzak), kûr (derin), tûj (keskin)
27. V v
Bi Kurdî: Dengê "v" mîna "v" ya Tirkî ye. Wek di peyva "vîn" (aşk, irade) de.
(Türkçesi: "v" sesi, Türkçedeki "v" gibidir. "Vîn" (aşk, irade) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): av (su), nav (isim)
28. W w
Bi Kurdî: Dengê "w" mîna dengê "w" di zimanê Îngilîzî de ye (wek di "water" de). Dev wek ji bo gotina "u" tê giloverkirin lê dengê "v" derdikeve. Di zimanê Tirkî de nîne. Mîna di peyva "welat" (ülke) de.
(Türkçesi: "w" sesi, İngilizcedeki "w" sesi gibidir ("water" kelimesindeki gibi). Ağız "u" demek için yuvarlaklaştırılır ama "v" sesi çıkar. Türkçede yoktur. "Welat" (ülke) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): werdek (ördek), wan (onlar), wisa (öyle)
29. X x
Bi Kurdî: Ev dengekî ji qirikê û bi xişînî derdikeve. Mîna dengê "h" ya hişk. Di zimanê Tirkî de nîne. Wek dengê "ch" di peyva Almanî "Bach" de. Mîna di peyva "xanî" (ev) de.
(Türkçesi: Bu, gırtlaktan hırıltılı çıkan bir sestir. Sert "h" sesi gibidir. Türkçede yoktur. Almancadaki "Bach" kelimesindeki "ch" sesi gibidir. "Xanî" (ev) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): xwarin (yemek), xweş (güzel, hoş), xwîşk (kız kardeş)
30. Y y
Bi Kurdî: Dengê "y" mîna "y" ya Tirkî ye. Wek di peyva "yek" (bir) de.
(Türkçesi: "y" sesi, Türkçedeki "y" gibidir. "Yek" (bir) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): sya (siyah), pîya (yaya)
31. Z z
Bi Kurdî: Dengê "z" mîna "z" ya Tirkî ye. Wek di peyva "ziman" (dil) de.
(Türkçesi: "z" sesi, Türkçedeki "z" gibidir. "Ziman" (dil) kelimesindeki gibidir.)
Mînak (Örnek): zer (sarı), zivistan (kış), mezin (büyük)
Hêvî dikim ev ders ji bo we bi feyde be. Ji bo fêrbûna van dengan, gotina peyvan bi dengekî bilind gelek girîng e. Serkeftin!
(Umarım bu ders sizin için faydalı olur. Bu sesleri öğrenmek için kelimeleri yüksek sesle söylemek çok önemlidir. Başarılar!)